Ülkemizin gündemini takip etmekten bitap düşüyoruz şu sıralar. Bu koşturmacanın arasında çoğunluğumuzun biraz da olsa soluklanmaya ihtiyacı olduğunu düşünüyorum. Siz de benim ile aynı fikirdeyseniz az sonra, 19 Şubat tarihinde yine buradan sizinle paylaştığım “(K)atkısı (O)ldukça (B)üyük (İ)şletmeler” [1] başlıklı yazının bir devamı niteliğinde olan aşağıdaki satırlarda özetle KOBİlerin dış ticaretteki ağırlığının gerilediğini ve giderek tabana yayıldığını okuyacaksınız.
Bir önceki yazıda olduğu gibi bu çalışmaya da KOBİlerin dış ticaretteki yerlerinin altını çizerek başlayalım. TÜİK’in her yıl açıklamakta olduğu “Girişim Özelliklerine Göre Dış Ticaret İstatistikleri”ne [2] göre 2014 yılında KOBİlerin toplam ihracat içerisindeki payı %56,5 oranında gerçekleşirken toplam ithalat içerisindeki payı ise %37,8 oranında gerçekleşmiştir. Söz konusu bu iki pay 2013 yılında sırasıyla %59,2 ve %39,9 idi.
2012 yılında %62,6 ile en yüksek seviyesini gören KOBİlerin toplam ihracat içerisindeki payı TÜİK’te verisi bulunan 2009-2014 döneminde 2014 yılındaki %56,5 değeri ile en düşük değerine sahip olurken 2010 yılında en yüksek değerini gören KOBİlerin toplam ithalat içerisindeki payı yine 2014 yılında en düşük değerine sahip olmuştur.
Grafik 1: KOBİ’lerin Dış Ticaretteki Yeri
KOBİlerin yaptıkları ihracat ve ithalatın sektör kompozisyonuna bakıldığında 2013 yılına kıyasla 2014 yılında da büyük değişimlerin olmadığı gözlemleniyor. Bir önceki yazıda 2009-2013 döneminde sanayi sektörlerinin toplam ihracat içerisindeki payı ortalama %59 olurken söz konusu dönemde yapılan ihracatın %37’si ise ticaret sektöründe yer alan girişimler tarafından yapıldığını söylemiştik. 2014 yılında ihracat yapan KOBİlerin %56,9’u sanayi sektöründe faaliyet gösterirken %38,5’i ise ticaret sektöründe faaliyet göstermiştir. İthalat yapan KOBİler için ise bu oranlar sırasıyla %51,5 ve %35,1 olarak gerçekleşmiştir.
Grafik 2: KOBİlerin Yaptığı İhracat ve İthalatın Sektörel Kompozisyonu (2009-2014 Ortalama)
Çalışmanın hemen başında dış ticaretin yıllar içerisinde yavaş yavaş tabana yayıldığından bahsetmiştik. Aşağıda girişimlerin sırasıyla Türkiye’nin toplam ihracat ve ithalatı içerisindeki payları verilmektedir. Buna göre 2009 yılında toplam ihracatın %17,2’sini oluşturan tepedeki ilk beş girişim 2014 yılına gelindiğinde toplam ihraatın ancak %15,3’ünü oluşturmuştur. Benzer bir şekilde, 2009 yılında toplam ithalatın %85,3’ünü üstlenen ilk 1.000 girişim 2014 yılına gelindiğinde toplam ithalatın %83,4’ünü karşılar olmuş.
Grafik 3: 2009-2013 Döneminde Yıllara Göre Girişimlerin Yaptıkları İhracatın Yoğunluk Oranları
*******
Grafik 4: 2009-2013 Döneminde Yıllara Göre Girişimlerin Yaptıkları İthalatın Yoğunluk Oranları
Bu oranlar gösteriyor ki, ihracatta tepedeki girişimlerdeki yoğunlaşmanın giderek tabana yayıldığı gözlemlenirken ithalatta ise bu durumun aksine üst sıralarda yer alan girişimlerin daha yüksek değerlerde ithalat yaptıkları görülüyor.
Son olarak girişimlerin dış ticaretteki yoğunluklarına biraz olsun ayrıntılı bakmak için 2013 ve 2014 değerleri aşağıda veriliyor. Aşağıdaki grafiklerde, ihracat ve ithalat istatistiklerinde listelerin tepesinde yer alan girişimlerin toplam ihracat ve ithalat içerisindeki paylarının 2013 yılından 2014 yılına gelindiğinde gerilediği görülüyor.
Grafik 5: 2013-2014 Döneminde Yıllara Göre Girişimlerin Yaptıkları İhracatın Yoğunluk Oranları
*******
Grafik 6: 2013-2014 Döneminde Yıllara Göre Girişimlerin Yaptıkları İthalatın Yoğunluk Oranları
Kaynakça
[1] Duman, M. C. (2015), (K)atkısı (O)ldukça (B)üyük (İ)şletmeler, İktisadiyat, 19.02.2015
[2] TÜİK, Girişim Özelliklerine Göre Dış Ticaret İstatistikleri, 18.02.2015
[3] İlk Görsel: www.istesob.org.tr
