Depremi Önceden Tahmin Edemiyoruz, Bari İşsizliğe Kafa Yoralım

Son dönemlerde ekonomimizde büyüme oranı, ticaret istatistikleri ile işgücü verileri arzu edilen seviyelerden bir miktar uzakta seyrediyor. Türkiye Ekonomisi her ne kadar son 21 çeyrektir büyümeyi başarmış olsa da 2014’te gerçekleşen %2,9’luk büyüme oranı, Orta Vadeli Program’da belirtilen %3,3’lük beklentinin altında gerçekleşti.
Yine TÜİK’in verilerine göre 2015 yılı Şubat ayında ihracatımız bir önceki yılın aynı ayına göre %6 oranında, ithalatımız ise yine aynı dönemde %7,2 oranında azaldı. İşsizlik oranı ise Ekim ayında görülen 0,1 puanlık düşüş göz ardı edildiğinde Mayıs ayındaki %8,8 seviyesinden Aralık ayındaki %10,9 düzeyine kadar kesintisiz yükseliş eğiliminde. Benzer olarak, tarım dışı işsizlik oranında yine Mayıs ayındaki 0,2 puanlık düşüş dışarıda bırakıldığında Mayıs-Aralık 2014 döneminde %10,7 oranından %12,9’a doğru kesintisiz bir yükseliş mevcut.
Ocak ayı işsizlik rakamları gelmeden önce piyasa beklentisi işsizlik oranının yükseleceği yönündeydi. TOBB ETÜ Sosyal Politikalar Merkezi’nin yayımladığı Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri[1] başlıklı değerlendirme notunda da işsizliğin Mayıs ayından beri yükseliş trendinde olduğu ve Ocak ayında işsizlik oranının %11,3’e yükseleceğinin beklendiği ifade edilmişti. Nitekim beklenen oldu. İşsizlik oranı yükselişine devam ederek Ocak 2015 itibariyle %11,3 düzeyine yükseldi.
Peki işsizlik yükseledursun, biz işsizlik oranını önceden tahmin edebilir miyiz? İşgücü istatistiklerini öngörebilmek için ne tür göstergeler kullanabiliriz? Sanayi üretim endeksi ve kapasite kullanım oranı, bu tür göstergelere örnek olabilir mi? Gelin bunlara yanıt aramaya çalışalım.
8 Nisan’da Twitter’dan da paylaştığım (http://bit.ly/1HU2Bjo) [2] üzere sanayi üretimi ile tarım dışı işsizlik oranı arasında bir ödünleşme var. 2005 yılı birinci çeyreği ile 2014 yılı dördüncü çeyreği itibariyle aylık verilerin üç aylık ortalamalarıyla çizilen aşağıdaki grafikte de bu ödünleşme rahatlıkla görülüyor. Elbette ki zaman gecikmeleri dikkate alınarak daha ayrıntılı bir analiz ile sanayi üretim endeksinden tarım dışı işsizlik oranı için öngörü oluşturulabilecek bir gösterge ortaya çıkarılabilir ancak mevcut resim dahi sanayi üretiminin düşmesinin tarım dışı işsizliği tetiklediğini gösteriyor. Tabi ki, bu ilişki çoğumuzun öngördüğü bir şey ancak siz hiç öngörünün resmini çizdiniz mi? Ben çizdim, hemen aşağıda.

Sanayi üretimi ile tarım dışı işsizlik arasında negatif yönlü ilişkiye bir de dağılım grafiği ile bakalım istedim. 2005-2014 yıllarında çeyreklik verilerin yer aldığı dağılım grafiği de altta yer almakta.

Yine aynı şekilde, kapasite kullanım oranının da işsizliği etkileyebileceğini bekliyoruz. Aşağıdaki grafikte de kapasite kullanım oranı ile tarım dışı işsizlik oranının yıllık ortalamaları var. 2007-2014 döneminde kapasite kullanım oranının düştüğü (yükseldiği) dönemlerde tarım dışı işsizlik yükseliş (düşüş) eğilimine girmekte. Resmin ayrıntısının görebilmek için aylık verilerle çizilmiş grafiği de hemen altında paylaşıyorum.

8 Nisandaki tweet’imde 15 Nisan Çarşamba günü açıklanan işgücü istatistiklerinde hem işsizliğin hem de tarım dışı işsizliğin yükseliş eğiliminin devam edeceğini ifade etmiştim. Nitekim Ocak ayında işsizlik oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 1 puanlık yükseliş ile %11,3 olurken tarım dışı işsizlik ise 1,3 puanlık yükseliş ile %13,4’e yükseldi. İşsizlik oranındaki bu yükseliş eğilimi devam edecek mi; onu yeni ayın sanayi üretim endeksi ve kapasite kullanım oranı verileri geldiğinde tekrar yorumlarız bu satırlarda.
Kaynaklar
[1] TOBB ETÜ SPM, Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri Değerlendirme Notu, Nisan 2015, http://bit.ly/1ccBxlB
[2] @mcdumann, https://twitter.com/mcdumann
Görsel: www.esorgu.com