GlobeScan adlı bir kamuoyu araştırma şirketi piyasa ekonomisiyle ilgili bir araştırma yapmış. 2010 yılında yapılan araştırmada 25 ülkeden 12.884 kişiye serbest piyasa ekonomisinin dünyanın geleceği için en iyi sistem olup olmadığını sormuşlar. Ben sonuçları gayet ilginç buldum.
2002 yılında Amerikalıların %80’i (her beş Amerikalıdan dördü) serbest piyasa ekonomisinin dünyanın geleceği için en iyi iktisadî sistem olduğunu düşünüyormuş. İlerleyen yıllarda piyasa ekonomisine olan bu destek giderek azalmış. 2007/8 krizinden sonra biraz yükselse de 2009’dan sonra hızla düşmüş ve bir yılda 15 puan gerileyerek %59’a inmiş.
Şimdi her beş Amerikalının üçünden daha azı piyasa ekonomisini gelecek için en iyi sistem olarak görüyormuş. Üstelik bu %59’un içinde sadece %37’lik bir kesim buna kuvvetle inanıyormuş. %22’lik bir kesim ise buna biraz katılıyormuş. Zaten “biraz” deyince işin içine devlet düzenlemelerinden tutun piyasa müdahalelerine kadar kim bilir neler girer.
Yıllık geliri 20.000 doların altında olan daha yoksul Amerikalılarda bu oran 2009-2010 arasında, yani bir yıl içinde %76’dan %44’e düşmüş. 2009’da Amerikalı kadınların %73’ü piyasa ekonomisini desteklerken, bu oran 2010’da %52’ye gerilemiş.
Piyasa ekonomisini en çok destekleyen ülkeler ise sırasıyla Almanya (%68), Çin (%67) ve Brezilya (%67). Bunların içinde kuvvetle destekleyenler de sırasıyla Brezilya (%43), Almanya (%30) ve Çin (%29).
Peki, piyasa ekonomisine az güven duyan ülke hangisi? Türkiye! Soru sorulan kişilerin sadece %27’si piyasa ekonomisinin işlediğine inanıyor. Üstelik piyasayı kuvvetle destekleyenlerin oranı sadece %3. Piyasa ekonomisine kuşkuyla bakanların oranı ise %56. Piyasayı en az destekleyen ülkeler arasında Türkiye’yi %31’lik oranla Fransa izliyor. Bunun ardından da %52’lik oranlarıyla İspanya ve Rusya geliyor.
Türkiye’nin bu durumu bazı sorular ortaya çıkarıyor: Acaba neden piyasa ekonomisine en az destek Türkiye’den geliyor? Türk halkı piyasa ekonomisinin “faziletlerini” anlamamış mı? Yoksa birileri onlara bu faziletleri iyi anlatamadı mı? Dahası, piyasa ekonomisine bu kadar az güvenen bir ülkede nasıl liberal olabilirsiniz? Nitekim piyasayı savunursanız halkın ne kadarını yanınıza çekeceğiniz belli. O zaman piyasa ekonomisi yerine destekleyecek başka şeyler mi bulmak lazım? Bunlar ne olabilir? Bireysel haklar ve özgürlükler mi, yoksa iktidarlar ve dinî gruplar mı?
